Waar is de tijd te zien?

Op basis van https://www.geologievannederland.nl/tijd zijn er in het Nederlandse landschap enkele geologische formaties uit verschillende periodes fysiek zichtbaar. Hier volgt een overzicht van wat er uit verschillende geologische tijdvakken fysiek te zien is:

1. Holoceen (11.800 jaar geleden – heden)

• Zichtbaar in het landschap: De meeste landschapselementen die we nu zien, zoals duinen, rivierdalen, polders en veengebieden, zijn gevormd tijdens het Holoceen. Door menselijke ingrepen zijn veel van deze natuurlijke vormen veranderd, maar natuurlijke kenmerken zoals rivieren (de Rijn, Maas, IJssel), kustlijnen en het Waddengebied zijn duidelijk zichtbaar. Het Holoceen heeft ook het ontstaan van veenmoerassen en de vorming van zeekleilandschappen aan de kust veroorzaakt.

2. Laat-Pleistoceen (126.000 – 11.800 jaar geleden)

• Zichtbaar in het landschap: De stuwwallen van de Veluwe, Utrechtse Heuvelrug, en Hondsrug zijn restanten van gletsjerwerking uit het Pleistoceen. Ook zandverstuivingen en dekzandgebieden, zoals die in Drenthe en de Kempen, zijn typerend voor deze periode. Deze landschappen zijn gevormd door het smeltwater en windafzettingen na het terugtrekken van de ijskappen.

3. Midden-Pleistoceen (781.000 – 126.000 jaar geleden)

• Zichtbaar in het landschap: De stuwwallen en keileemlagen die tijdens deze koude periode werden gevormd door gletsjers, zijn zichtbaar in oostelijke en noordelijke delen van Nederland. De stuwwallen van bijvoorbeeld de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug zijn belangrijke geologische fenomenen uit deze periode.

4. Plioceen (5,3 – 2,58 miljoen jaar geleden)

• Zichtbaar in het landschap: Van het Plioceen zijn er in Nederland minder goed zichtbare landschapselementen aan het oppervlak, maar onder de grond zijn er belangrijke sedimentlagen aanwezig. Deze lagen zijn vooral bekend in boringen en worden soms blootgelegd bij bijvoorbeeld dijkversterkingen.

5. Mioceen (23 – 5,3 miljoen jaar geleden)

• Zichtbaar in het landschap: Er zijn geen grote zichtbare kenmerken van het Mioceen aan het oppervlak, maar in Limburg, vooral bij de groeve van Winterswijk, kunnen fossielen en sedimenten uit deze tijd worden gevonden. Ondergronds zijn Mioceense afzettingen van zand en klei belangrijk als watervoerende lagen voor drinkwater.

6. Oligoceen (33,9 – 23 miljoen jaar geleden)

• Zichtbaar in het landschap: In Twente en Zuid-Limburg zijn Oligocene kleilagen en zandlagen zichtbaar, vooral door kleigroeven zoals die in Winterswijk. Deze kleien zijn vaak opgestuwd door gletsjers uit het Pleistoceen.

7. Eoceen (56 – 33,9 miljoen jaar geleden)

• Zichtbaar in het landschap: In de buurt van Losser in Overijssel zijn opgestuwde Eocene kleien te vinden. Fossielen van haaientanden, schelpen, en koraaltjes uit het Eoceen zijn vooral bekend van stranden in Zeeland, zoals bij Cadzand-Bad.

8. Krijt (145 – 66 miljoen jaar geleden)

• Zichtbaar in het landschap: Zuid-Limburg is een van de weinige plekken in Nederland waar Krijtafzettingen aan de oppervlakte komen. In de kalksteen (bekend als “mergel”) van de Sint-Pietersberg bij Maastricht zijn vuursteenlagen en fossielen van mosasauriërs en ammonieten te vinden. De ENCI-groeve is een bekend gebied waar deze kalksteen wordt gedolven.

9. Carboon (359 – 299 miljoen jaar geleden)

• Zichtbaar in het landschap: In Zuid-Limburg, vooral in het Geuldal, liggen de oudste gesteenten die in Nederland aan de oppervlakte te zien zijn. Dit zijn steenkoollagen en kalksteenafzettingen die ooit werden gebruikt in de mijnbouw. De Heimansgroeve bij Epen biedt een zeldzaam zicht op deze Carboongesteenten.