Meer zee dan land
Om de geologische geschiedenis van Nederland op een betekenisvolle manier in te delen, heb ik de volgende categorieën gebruikt, gebaseerd op hoe het landschap zich door de tijd heen heeft ontwikkeld:
1. Zee
Dit omvat perioden waarin Nederland grotendeels bedekt was door water. Hierbij was er sprake van mariene ecosystemen, zoals ondiepe tropische zeeën of diepere oceaangebieden. In deze periode was er weinig tot geen land boven water.
2. Getijdengebied/Kustzone
Deze categorie zou de overgangsperiodes omvatten waarin Nederland gedeeltelijk onder water stond, maar ook land bevatte, zoals kustzones, waddengebieden of delta’s. Dit zijn periodes waarin er een mix was van land en zee, zoals tijdens de huidige tijd waarin dijken, polders en getijdengebieden een belangrijke rol spelen.
3. Moeras/delta
In deze categorie zouden perioden vallen waarin Nederland een lage delta of moerasgebied was, zoals tijdens het Laat-Carboon of vroegere delen van het Holoceen. Dit zijn perioden waarin water en land constant in wisselwerking stonden, en veel gebieden afwisselend overstroomden of droog stonden.
4. Land
Dit omvat perioden waarin Nederland grotendeels boven water stond en waarin het gebied een stabiel landoppervlak vormde, zonder significante invloed van de zee, zoals tijdens ijstijden of hoogland-periodes. Dit is zeldzaam in de geschiedenis van Nederland, maar het komt voor in fasen van sterke regressie (terugtrekking van de zee).
Deze indeling biedt een inzicht in de manier waarop Nederland door de tijd heen afwisselde tussen volledig ondergedompeld zijn door zee, moerasachtige overgangen, en droger land. De categorieën weerspiegelen ook de dynamiek tussen zee en land die zo kenmerkend is voor Nederland.
Op basis van deze indeling, met weglating van het Precambrium, zijn de percentages als volgt:
- Zee: 64,76% van de tijd was Nederland grotendeels bedekt door zee.
- Getijdengebied/Kustzone: 5,61% van de tijd bevond Nederland zich in een overgangsgebied tussen land en zee, zoals kustzones of getijdengebieden. Dit omvat het Holoceen – de tijd waarin wij leven.
- Moeras/Delta: 29,15% van de tijd was Nederland een moerasachtig gebied of delta.
- Land: 0,48% van de tijd was Nederland volledig land.
Dit benadrukt dat Nederland voornamelijk een zee- en moerasgebied is geweest gedurende zijn geologische geschiedenis, met slechts korte periodes waarin het land was.
Hier is de uitgebreide tijdlijn van de geologische tijdvakken in Nederland, in omgekeerde volgorde (jongste eerst, oudste laatst). Voor elk tijdvak geef ik aan of Nederland grotendeels zee was, land was, of iets daar tussenin, gebaseerd op https://www.geologievannederland.nl/tijd
1. Holoceen (11.800 jaar geleden – heden)
Tijdens het Holoceen was Nederland grotendeels een kust- en rivierlandschap. Grote delen van het westen van Nederland stonden aanvankelijk onder water door de snelle zeespiegelstijging na de laatste ijstijd. West-Nederland was een waddenkustgebied, terwijl laagveenmoerassen zich verder landinwaarts ontwikkelden. Het landschap werd langzaam gevormd door menselijke activiteiten, zoals het aanleggen van dijken en ontginnen van moerassen. In het Holoceen was Nederland dus zowel land als kustgebied met overstromingsgevoelige gebieden.
2. Laat-Pleistoceen (126.000 – 11.800 jaar geleden)
Nederland kende twee gezichten tijdens het Laat-Pleistoceen. Gedurende het Eemien (het voorlaatste interglaciaal) was West-Nederland deels bedekt door zee, met warme bossen elders in het land. Tijdens de Weichselien-ijstijd, die volgde, lag Nederland grotendeels boven water en had een koud, steppeachtig landschap. Dit tijdperk wordt gekenmerkt door een afwisseling tussen periodes waarin Nederland zee en land was.
3. Midden-Pleistoceen (781.000 – 126.000 jaar geleden)
Nederland was tijdens het Midden-Pleistoceen grotendeels een landgebied met rivieren zoals de Rijn en de Maas die het landschap bepaalden. In koude periodes bereikten Scandinavische gletsjers Nederland en ontstonden stuwwallen, zoals de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug. Dit was een periode waarin Nederland vooral land was, met enkele zee-invloeden aan de kust.
4. Vroeg-Pleistoceen (2,58 miljoen – 781.000 jaar geleden)
In het Vroeg-Pleistoceen was Nederland bedekt door afwisselende ijstijden en tussenijstijden. De zee speelde vooral in het noordwesten van Nederland een belangrijke rol, met zeeafzettingen die werden gevormd door het Eridanosriviersysteem. Nederland was gedurende deze periode zowel zee- als landgebied, afhankelijk van de fase van de ijstijd.
5. Plioceen (5,3 – 2,58 miljoen jaar geleden)
Tijdens het Plioceen stond een groot deel van Nederland onder invloed van rivieren zoals de Rijn en de Maas. Er was een groot delta-achtig landschap, en het noordelijke deel van Nederland stond onder invloed van het Eridanosriviersysteem. Nederland was een vochtige delta, dus deels land en deels water.
6. Mioceen (23 – 5,3 miljoen jaar geleden)
In het Mioceen was Nederland bedekt door zeeën, vooral in het vroege Mioceen. Na verloop van tijd trok de zee zich echter terug en werd Nederland onderdeel van een groot deltasysteem dat door rivieren zoals de Rijn werd gevormd. Nederland was tijdens het Mioceen grotendeels zee, maar later veranderde het in een deltagebied.
7. Oligoceen (33,9 – 23 miljoen jaar geleden)
Tijdens het Oligoceen was Nederland bedekt door de Rupelzee, een diepe zee die grote delen van het land overspoelde. Deze zee trok zich aan het einde van het Oligoceen terug, wat leidde tot de vorming van zoetwatermoerassen en kustvlaktes. Nederland was in deze periode grotendeels zee.
8. Eoceen (56 – 33,9 miljoen jaar geleden)
In het Eoceen was Nederland aanvankelijk bedekt door een diepe zee, maar in de loop van de tijd trok de zee zich terug en ontwikkelden zich kustmoerassen en bossen(tijdlijn Nederland)(tijdlijn Nederland). Nederland was eerst een zeegebied, maar veranderde geleidelijk in land met moerassen.
9. Paleoceen (66 – 56 miljoen jaar geleden)
Het Paleoceen begon met een tropische zee die Nederland bedekte, maar tegen het einde van deze periode trok de zee zich terug, waardoor Nederland langzaam in een landgebied veranderde. Nederland was dus zowel zee als land in deze overgangsperiode.
10. Krijt (145 – 66 miljoen jaar geleden)
Nederland was gedurende het grootste deel van het Krijt bedekt door een ondiepe tropische zee. Vooral in het Laat-Krijt stond een groot deel van Nederland onder water, en de kustlijn bevond zich verder landinwaarts. Nederland was tijdens deze periode grotendeels zee.
11. Jura (201 – 145 miljoen jaar geleden)
Nederland was tijdens het Jura grotendeels bedekt door zee, met een kustlijn in het zuiden. Het was een tijd waarin het land vooral maritiem was, met verbindingen naar zowel de Tethyszee als de Noordpoolzee. Nederland was dus grotendeels zee in deze periode.
12. Trias (251 – 201 miljoen jaar geleden)
Het Trias begon met droge riviervlaktes in Nederland, maar later overspoelde een ondiepe tropische zee het land. Tegen het einde van het Trias trok de zee zich echter terug. Nederland wisselde in deze periode tussen zee en land.
13. Perm (299 – 251 miljoen jaar geleden)
Nederland maakte tijdens het Perm deel uit van een grote zoutwoestijn, die soms werd overspoeld door ondiepe zeeën. Zoutafzettingen zijn kenmerkend voor deze periode. Nederland was dus zowel zee als een woestijnlandschap.
14. Carboon (359 – 299 miljoen jaar geleden)
In het Carboon was Nederland eerst bedekt door een ondiepe tropische zee, maar later veranderde het in een land van moerasbossen, wat leidde tot de vorming van steenkool. Nederland was dus aanvankelijk zee, maar later land.
15. Devoon (419 – 359 miljoen jaar geleden)
Nederland was tijdens het Devoon grotendeels bedekt door ondiepe tropische zeeën, hoewel er in het begin nog woestijnachtige gebieden waren. Nederland was voornamelijk zee tijdens het Devoon.
16. Siluur (443 – 419 miljoen jaar geleden)
Tijdens het Siluur was Nederland deels bedekt door zee, vooral in het noorden en oosten. Het zuidelijke deel van Nederland was waarschijnlijk land. Nederland was zowel zee als land in deze periode.
17. Ordovicium (485 – 443 miljoen jaar geleden)
In het Ordovicium was Nederland grotendeels bedekt door een ondiepe zee. Dit was een tijd van maritieme invloeden. Nederland was dus grotendeels zee in deze periode.
18. Cambrium (541 – 485 miljoen jaar geleden)
Tijdens het Cambrium stond Nederland onder een gematigd warme zee, zoals blijkt uit fossiele afzettingen in omringende gebieden. Nederland was in deze periode zee.
19. Precambrium (vóór 541 miljoen jaar geleden)
Er is weinig bekend over Nederland tijdens het Precambrium, maar er zijn geen aanwijzingen dat het gebied toen zee of land was. Dit tijdvak blijft een mysterie.
Dit overzicht geeft aan hoe Nederland door de geologische tijd heen zich ontwikkelde van een grotendeels maritiem gebied naar een complex landschap van rivieren, moerassen en kustvlaktes, met de laatste duizenden jaren sterk beïnvloed door menselijke activiteiten.
bron: https://www.geologievannederland.nl/tijd samengevat door ChatGPT 12-10-2024
