Nederland spreekt

Hier een vraaggesprek tussen de fictieve persona NedeR, die voor Nederland staat, en Cornelis Lely, die dat op zijn geheel eigen wijze eigenlijk ook doet. De conversatie – dit wil ik benadrukken – is geheel fictief en tot stand gekomen via AI.

NedeR: “Ah, Cornelis Lely. De man die mijn lichaam zo ingrijpend heeft veranderd. Ik heb lang gewacht op deze ontmoeting.”

Cornelis Lely: “NedeR, wat een fascinerende verschijning bent u. Ik had nooit kunnen dromen dat mijn werk zou leiden tot zo’n… complexe entiteit. Toen ik mijn plannen voor de Zuiderzeewerken ontwierp, was mijn visie gericht op het beschermen van ons land tegen de zee en het creëren van nieuwe mogelijkheden voor onze groeiende bevolking. Maar u, NedeR, u bent een levend bewijs van hoe verreikend de gevolgen van menselijk ingrijpen kunnen zijn. U belichaamt letterlijk de fusie van land, water, en technologie die ik voor ogen had. Het is tegelijkertijd overweldigend en fascinerend om te zien hoe mijn ideeën hebben bijgedragen aan uw ontstaan. Vertel me, hoe ervaart u deze transformatie?”

NedeR: “Complex is nog zacht uitgedrukt, Lely. Uw Afsluitdijk en de inpoldering van de Zuiderzee hebben me voor eeuwig getekend. Sommigen noemen het een meesterwerk van waterbeheer. Anderen zien het als een ecologische ramp.”

Lely: “Een ramp? Kom nou, we hebben duizenden hectares vruchtbaar land gewonnen en de veiligheid van het hele noorden verbeterd! U moet toch erkennen dat de voordelen enorm zijn geweest. Denk aan de landbouwopbrengsten uit de nieuwe polders, de bescherming tegen overstromingen die voorheen regelmatig levens eisten. We hebben niet alleen land gecreëerd, we hebben een hele nieuwe provincie uit het water getild! Flevoland is een testament aan menselijke innovatie en doorzettingsvermogen. En laten we de technologische vooruitgang niet vergeten die deze projecten hebben gestimuleerd. Nederlandse expertise in waterbeheer is nu wereldwijd erkend en gevraagd. Hoe kunt u dit alles als een ramp bestempelen?”

NedeR: “Ten koste van een uniek ecosysteem. De Zuiderzee was een bruisende binnenzee vol leven. Nu is het IJsselmeer een schaduw van wat het ooit was. Weet u hoeveel soorten zijn verdwenen door uw ‘vooruitgang’?”

Lely: “Maar denk aan de vooruitgang die we hebben geboekt! De welvaart die we hebben gecreëerd voor duizenden mensen. Soms moeten we moeilijke keuzes maken voor het grotere goed. Ja, er zijn ecosystemen veranderd, dat ontken ik niet. Maar we hebben ook nieuwe ecosystemen gecreëerd. Kijk naar de Oostvaardersplassen, een natuurgebied dat wereldwijd wordt erkend om zijn biodiversiteit. Dit gebied zou niet eens bestaan zonder de Zuiderzeewerken. Bovendien hebben onze interventies geleid tot een betere waterkwaliteit in veel gebieden, wat nieuwe soorten heeft aangetrokken. We hebben niet alleen vernietigd, we hebben ook gecreëerd en getransformeerd. Is dat niet juist de essentie van evolutie en aanpassing? Daarnaast moeten we niet vergeten dat de Zuiderzee zelf een relatief jong ecosysteem was, ontstaan door eerdere overstromingen. Verandering is een constante in de natuur, en wij hebben die verandering gestuurd in een richting die gunstig is voor menselijke bewoning en ontwikkeling.”

NedeR: “Het grotere goed? En wie bepaalt dat? U en uw ingenieurs in uw ivoren torens? U heeft delen van mij afgesloten, afgesneden, zonder te begrijpen wat voor langetermijngevolgen dat zou hebben.”

Lely: “Nu overdrijft u. We hebben uitgebreid onderzoek gedaan en zorgvuldig gepland. De Afsluitdijk en de polders zijn technische hoogstandjes die de wereld hebben geïnspireerd! Onze plannen waren niet zomaar op een achternamiddag bedacht. We hebben jarenlang studies uitgevoerd, modellen gemaakt, en de mogelijke gevolgen zorgvuldig afgewogen. Natuurlijk konden we niet alles voorzien – geen enkel groot project kan dat – maar we hebben gehandeld met de beste kennis die op dat moment beschikbaar was. En laten we eerlijk zijn, de resultaten spreken voor zich. We hebben een land dat eeuwenlang heeft gevochten tegen het water, getransformeerd in een wereldleider op het gebied van waterbeheer. Onze innovaties hebben niet alleen Nederland veiliger gemaakt, maar worden nu over de hele wereld toegepast om kustgebieden te beschermen en land te winnen. Is dat geen inspirerend voorbeeld van menselijke vindingrijkheid en doorzettingsvermogen?”

NedeR: “Technische hoogstandjes die nu, nog geen eeuw later, al verouderd zijn. Wist u dat de Afsluitdijk versterkt moet worden vanwege de zeespiegelstijging? Uw kortzichtige planning heeft me kwetsbaar gemaakt voor de klimaatcrisis.”

Lely: “Klimaatcrisis? Daar hadden we in mijn tijd geen weet van. We handelden met de beste intenties en kennis die we toen hadden. Het is gemakkelijk om met de wijsheid van nu terug te kijken en kritiek te leveren, maar u moet onze beslissingen plaatsen in de context van die tijd. We stonden voor immense uitdagingen – overstromingen die regelmatig levens eisten, een groeiende bevolking die voedsel en veiligheid nodig had. Onze oplossingen waren revolutionair voor die tijd en hebben decennialang hun waarde bewezen. Dat ze nu aangepast moeten worden aan nieuwe omstandigheden, is geen teken van falen, maar juist van hun flexibiliteit en het voortschrijdend inzicht van onze ingenieurs. Bovendien, als we deze infrastructuur niet hadden gebouwd, hoe kwetsbaar zou Nederland dan nu zijn voor de klimaatverandering waar u het over heeft? We hebben een fundament gelegd waarop toekomstige generaties kunnen voortbouwen en zich kunnen aanpassen aan nieuwe uitdagingen.”

NedeR: “En dat is precies het probleem, Lely. U handelde alsof de natuur een vijand was die overwonnen moest worden, in plaats van een partner waarmee we moeten samenwerken. Uw mentaliteit van ‘maakbaarheid’ heeft diepe wonden in mij achtergelaten.”

Lely: “Maar kijk eens naar wat we hebben bereikt! Flevoland, een hele nieuwe provincie. Vruchtbare landbouwgrond die ons voedt. Hoe kunt u dat als een wond zien? We hebben letterlijk land uit water geschapen, een prestatie die grenst aan het goddelijke. Denk eens aan de duizenden mensen die nu een thuis hebben in Almere of Lelystad, steden die zonder onze ingrepen niet eens zouden bestaan. Of aan de boeren die jaar na jaar rijke oogsten binnenhalen op land dat ooit zeebodem was. We hebben niet alleen land gewonnen, we hebben mogelijkheden gecreëerd, levens verbeterd, een hele economie opgebouwd. Ja, we hebben de natuur naar onze hand gezet, maar is dat niet wat de mensheid al millennia doet? We hebben ons aangepast aan onze omgeving en onze omgeving aan ons. Dat is geen strijd tegen de natuur, dat is co-evolutie. En laten we niet vergeten dat we ook nieuwe natuur hebben gecreëerd. De Oostvaardersplassen, bijvoorbeeld, zijn een direct resultaat van onze ‘maakbaarheid’, en nu een belangrijk natuurgebied.”

NedeR: “Een provincie gebouwd op een zeebodem, die nu te maken heeft met extreme bodemdaling. Landbouwgrond die zo intensief wordt bewerkt dat de bodem uitgeput raakt. U heeft misschien land gewonnen, Lely, maar tegen welke prijs?”