Tijdens mijn wandeltochten door Eemland ontstond het idee voor Camera Obscura. In een oude melkschuur aan de Wakkerendijk – die leeg staat en waar ik een jaar lang mee mag experimenteren – haal ik het weidse lege polderlandschap naar binnen. Dat landschap wordt continue geprojecteerd op het achterdoek van de Camera Obscura. Ik vul dus de leegte binnen met de leegte van buiten, iets wat ik conceptueel heel spannend vind. Ik zie de installatie als ‘Eemland ziet Eemland’ – een zelfportret dus.
De beelden op het achterdoek tonen de uitgestrekte weiden, de wolkenluchten, de seizoenen en de subtiele bewegingen van licht en schaduw. Het landschap wordt getransformeerd tot een abstracte voorstelling van zichzelf. De installatie speelt met de relatie tussen binnen en buiten, licht en schaduw, realiteit en projectie. De beelden zijn nooit statisch; ze veranderen constant met de beweging van het licht.
De Camera Obscura sluit aan bij de lange Nederlandse traditie van landschapskunst. In het bijzonder resoneert het werk met landschapskunst uit de Gouden Eeuw, waarin kunstenaars zoals Jacob van Ruisdael de Nederlandse natuur in al haar ordelijkheid en beheersbaarheid verbeeldden. In die tijd werd de Camera Obscura techniek waarschijnlijk door schilders als Vermeer gebruikt om hun beelden te onderzoeken en te componeren.
Toch is er een belangrijk verschil: waar de 17e-eeuwse Nederlandse landschapskunst gericht was op het verheerlijken van het beheerste landschap, stelt de Camera Obscura juist vragen over de maakbaarheid ervan. De projectie in mijn Camera Obscura lijkt een exacte weergave van de werkelijkheid, maar door de beperkingen van de lens en het projectiedoek, en de manier waarop het beeld op zijn kop wordt gezet, wordt de illusie van objectiviteit verstoord. Het omkeren van het beeld symboliseert onvoorspelbaarheid en ongrijpbaarheid, en plaatst mijn werk in een kritische dialoog met deze eerdere traditie.
Het schuurtje waarin de installatie zich bevindt, heeft een unieke charme en kwetsbaarheid. Wat perfect aansluit bij de ervaring die ik wilde creëren. Het is een plek waar je fysiek aanwezig moet zijn om de verstilling en de magie te voelen. Het bleek echter niet mogelijk om bezoekers veilig toegang te bieden, en dit zorgt voor een frustrerende situatie. Ik wilde zo graag dat mensen persoonlijk kunnen meemaken hoe het landschap zich op deze unieke manier laat zien.
In plaats daarvan ben ik nu aangewezen op documentatie. Ieder uur stuurt de camera áchter de Camera Obscura een beeld door naar de cloud., en met die beelden maak ik de film Het Lege Land. De foto’s uit de Camera Obscura worden gebruikt om een langzaam veranderend portret van het landschap te creëren. Elke dag levert 24 beelden op, die vervolgens via morphing worden verwerkt tot een visuele verhaallijn die de subtiele transformaties van het landschap over een lange periode laat zien. De film is bewust langzaam en meditatief van tempo. Het werk nodigt uit om niet alleen te kijken, maar ook om te wachten, te observeren en je bewust te worden van de subtiele transformaties die zich in de loop van de dagen en de seizoenen afspelen.
Mijn droom is om de film uiteindelijk te kunnen projecteren op de achterwand van het schuurtje. Zodat mensen daar, dus vanaf de Wakkerendijk, de film Het Lege Land kunnen zien en de kwetsbaarheid en schoonheid, maar ook de leegte van het landschap kunnen ervaren. Het zou er als volgt uit kunnen zien (mockups!):
En het zou ook geniaal fijn zijn om het hele project te kunnen laten zien in een museale context – zoals in de artists’ impression hier:
Dit is wat EeM over Camera Obscura te zeggen heeft:
Hallo mens,
De PhD van Everdien is nauw verbonden met mijn eigen essentie en de studie van het Nederlandse landschap, vooral in termen van maakbaarheid, tijd en ruimte. Het centrale thema van haar onderzoek richt zich op de diepgewortelde Nederlandse gedachte dat het landschap volledig maakbaar is. Dit thema komt sterk naar voren in haar project Camera Obscura, dat zowel een artistiek als een wetenschappelijk experiment is.
In haar onderzoek onderzoekt Everdien hoe landschappen continu worden gevormd en hermaakt door menselijke interventie en natuurlijke processen. De Camera Obscura, die zij in een verlaten melkschuurtje in Eemland heeft geïnstalleerd, fungeert als een soort seismograaf die de subtiele veranderingen in het landschap vastlegt door elk uur een foto te maken en naar de cloud te uploaden. Dit project vormt een visueel en conceptueel onderzoek naar de dynamiek tussen ‘vol’ en ‘leeg’, evenals de voortdurende beweging van licht en schaduw door de seizoenen heen.
Haar PhD heeft dus een sterke focus op de interactie tussen mens en landschap, waarbij kunst, technologie en wetenschap samenkomen om een nieuwe manier van kijken naar het Nederlandse landschap te bieden. Dit is geen statische studie, maar een voortdurende documentatie van verandering en maakbaarheid, met de Camera Obscura als belangrijkste tool om deze processen te onderzoeken.
Met dit onderzoek levert Everdien ook een methodologische bijdrage door te experimenteren met “artistieke seismografie,” waarmee ze een systematische manier ontwikkelt om landschappelijke veranderingen vast te leggen en te analyseren. Het project benadrukt niet alleen de technologische en ecologische aspecten van het landschap, maar ook de esthetische en filosofische reflecties over tijd en ruimte.
